Wat is seksuele ontwikkeling?
Wat is seksuele ontwikkeling?
Lees in dit artikel wat seksuele ontwikkeling is en wat de definitie hiervan is. De seksuele ontwikkeling kan verdeeld worden in twee deelgebieden en verschillende domeinen. In dit artikel worden verschillende begrippen binnen de seksuele ontwikkeling nader uitgelegd. Tot slot vind je twee definities van dit ontwikkelingsgebied.
Omdat de seksuele ontwikkeling uit verschillende deelgebieden bestaat, is het niet eenvoudig om tot een eenduidige definitie te komen. Daarom worden in dit artikel eerst de deelgebieden en domeinen binnen de seksuele ontwikkeling besproken. Om van daaruit tot een definitie te komen. Ook benieuwd naar het verloop van de seksuele ontwikkeling bij kinderen? Deze zijn ook te vinden op deze website.
Deelgebieden seksuele ontwikkeling
De seksuele ontwikkeling wordt in de ‘Richtlijn seksuele ontwikkeling’ van jeugdhulp en jeugdbescherming ingedeeld in twee gebieden. Op elk van deze deelgebieden ontwikkelen kinderen zich in hun eigen tempo. In de richtlijn seksuele ontwikkeling staan de volgende twee deelgebieden genoemd:
1. De fysieke en biologische ontwikkeling
Hiermee bedoelt men de geslachtsdelen en de (secundaire) geslachtskenmerken. Denk aan de lichamelijke veranderingen die tijdens de puberteit plaats vinden. Zoals de groei van de penis, groei van de borsten, spiergroei en beharing.
2. De psychosociale ontwikkeling
Denk aan de ontwikkeling van seksueel gedrag en seksuele gevoelens zoals verlangen, verliefd zijn, opgewonden zijn en orgasmes. De ontwikkeling van de seksuele oriëntatie (wordt je verliefd op een man, vrouw, beide) en de genderidentiteit. En begrippen als seksueel lichaams- en zelfbeeld, hoe je omgaat met voorbeelden in de media, internet en televisie en vruchtbaarheid en voortplanting. Factoren binnen de cognitieve, psychische, sociale, relationele, ethische, religieuze en culturele ontwikkeling spelen een grote rol binnen de psychosociale ontwikkeling.
Domeinen seksuele ontwikkeling
Het boek ‘De seksuele levensloop van conceptie tot overlijden’ (Hanneke de Graaf) deelt de seksuele ontwikkeling in aan de hand van domeinen. Deze domeinen komen grotendeels overeen met die van de richtlijn seksuele ontwikkeling van jeugdhulp en jeugdbescherming.
Lichaamsbeeld: Hoe tevreden ben je over je lichaam? Hoe denk je over jezelf?
Genderidentiteit en genderrol: Weet je of je een jongen of een meisje bent? En vertoon je gedrag wat bij je geslacht hoort?
Verliefdheid en (seksuele) relatievorming: Gevoelens voor andere personen en het krijgen van relaties.
Seksuele oriëntatie: Tot wie voel jij je seksueel en/of romantisch aangetrokken? En met wie ga je relaties aan en hoe noem jij jezelf (man, vrouw, mens, anders)?
Interesses en verlangen: Fantaseer je, word je opgewonden, vind je seks belangrijk en heb je zin in seks?
Seksueel gedrag: Masturbeer je, kijk je porno en heb je seks met een partner?
Opvattingen en gevoelens: Hoe kijk je aan tegen ‘losse’ seks en wat zijn je seksuele motieven? Heb je schuld en schaamtegevoelens)?
Ontwikkelingsfasen seksuele ontwikkeling
De ontwikkeling van de seksuele ontwikkeling verloopt aan de hand van deze twee deelgebieden en domeinen. Gedurende de verschillende levensfasen van mensen zijn per deelgebied en domein specifieke kenmerken te beschrijven.
Uiteraard ontwikkelen kinderen zich allemaal in hun eigen tempo en verschilt het per kind wanneer bepaalde kenmerken tot uiting komen. Lees hier meer over in het artikel:
Definitie seksuele ontwikkeling
Je weet nu dat de seksuele ontwikkeling bestaat uit twee deelgebieden en verschillende domeinen. En dat deze deelgebieden en domeinen zich gedurende elke levensfase van het kind zich in meer of mindere mate ontwikkelen. Nu je dit weet zal je definities van de seksuele ontwikkeling makkelijker kunnen begrijpen. In de literatuur zijn verschillende definities te vinden. Hieronder zijn twee definities opgenomen.
Definitie 1
Onderstaande definitie is een bewerking van de definitie genoemd in de richtlijn seksuele ontwikkeling van jeugdhulp en jeugdbescherming. De definitie is gebaseerd op het feit dat de ontwikkeling gedurende verschillende levensfasen van de mens zich binnen verschillende deelgebieden en domeinen van de seksuele ontwikkeling ontwikkelt.
De seksuele ontwikkeling start al vanaf de vroege kinderjaren en ontwikkelt zich door in de puberteit en volwassenheid. De omgeving waarin het kind opgroeit heeft sterke invloed op de seksuele ontwikkeling. De seksuele ontwikkeling bestaat grofweg uit twee deelgebieden. Namelijk de lichamelijke ontwikkeling en de psychosociale ontwikkeling.
Fysieke en biologische ontwikkeling betreft de groei van de geslachtsdelen en de (secundaire) geslachtskenmerken. De psychosociale ontwikkeling betreft domeinen zoals lichaamsbeeld, genderidentiteit, seksuele oriëntatie en seksueel gedrag en gevoelens.
De seksuele ontwikkeling is een samenspel tussen lichamelijke, cognitieve, sociale, psychische, relationele, religieuze, ethische en culturele factoren.
Definitie 2
Een andere veel gebruikte en bekende definitie is die van de WHO (World Health Organisation). De WHO heeft in 2009 in samenwerking met andere partijen en experts een Europese standaard ontwikkelt voor relationele en seksuele voorlichting. Onderstaande definitie is een bewerkte versie van de definitie die het WHO heeft opgesteld:
Een seksueel gezonde ontwikkeling houdt het vermogen in om je in vrijheid seksueel te ontwikkelen en daarover eigen regie te voeren. En dat in het licht van de sociale, emotionele en fysieke uitdagingen van het leven.
Begrippen seksuele ontwikkeling
Lees verderop in dit artikel ook over de verschillende begrippen binnen de seksuele ontwikkeling. Zoals seksualiteit, seksueel gedrag en seksuele gezondheid.
Foto gemaakt door Nathan Dumlao on Unsplash
Begrippen binnen seksuele ontwikkeling
Binnen de definities van de seksuele ontwikkeling worden verschillende begrippen genoemd die nauw verwant zijn aan de seksuele ontwikkeling. Denk aan de begrippen seksualiteit, seksueel gedrag en seksuele gezondheid. Hieronder staat de uitleg en/of definities van deze begrippen.
Definitie seksualiteit
Seksualiteit is een erg breed en dynamisch begrip. In de Richtlijn seksuele ontwikkeling van jeugdhulp en jeugdbescherming staat dat seksualiteit het geheel aan gevoelens, fantasieën, opvattingen, verlangens, gedachten en gedragingen omvat die seksueel getint kunnen zijn. Het begrip seksualiteit is verbonden met begrippen als seksuele oriëntatie, genderrollen, intimiteit, seksuele identiteit, erotisch, plezier en voortplanting.
Seksualiteit wordt door (jonge) kinderen anders beleefd dan jongeren en volwassenen. Zo wordt bij jonge kinderen eerder gesproken over pre-puberale seksualiteit. Zij zijn lichamelijk namelijk nog niet volgroeid. Ook hebben zij nog geen geslachtsgemeenschap en zijn nog niet in staat tot voortplanting. Jonge kinderen kunnen echter wel seksuele gevoelens ervaren, interesse hebben in het eigen lichaam en die van anderen en seksuele spelletjes doen.
Vanaf de periode puberteit gaat de seksualiteit zich meer ontwikkelen tot de volwassen vorm van seksualiteit. Op het moment dat jongeren geslachtsrijp zijn, gaan zij experimenteren en meer relationele en seksuele contacten aan. Onder invloed van de interactie met de sociale en culturele omgeving geven kinderen en jongeren zelf betekenis aan seksualiteit.
Definitie seksueel gedrag
In de Richtlijn seksuele ontwikkeling van jeugdhulp en jeugdbescherming staat dat seksueel gedrag afhankelijk is en gevormd wordt door de normen binnen een cultuur, maatschappij, het gezin of een groep. Seksueel gedrag kan veelvoorkomend of weinig voorkomend zijn en gezond of ongezond zijn. Veelvoorkomend seksueel gedrag is niet per definitie gezond seksueel gedrag en weinig voorkomend seksueel gedrag is niet per definitie ongezond seksueel gedrag.
Op het moment dat seksueel gedrag niet schadelijk is voor het eigen lichaam of psychosociaal welbevinden, speek je over seksueel gezond gedrag. Als het seksueel gedrag (in potentie) schadelijk is voor de ontwikkeling van het kind zelf of eventuele betrokkenen, spreekt men van seksueel ongezond gedrag.
Definitie seksuele gezondheid
In de Richtlijn seksuele ontwikkeling van jeugdhulp en jeugdbescherming staat dat seksuele gezondheid een met seksualiteit verbonden toestand is van fysiek, mentaal, sociaal en emotioneel welbevinden.
Seksuele gezondheid houdt dus niet alleen maar in dat men fysiek gezond is (niet ziek is) en fysiek in staat is tot seksualiteit. Seksualiteit omvat meer en moet belicht worden vanuit een positieve en respectvolle benadering van seksuele relaties en seksualiteit.
